Το μάθημα επιχειρεί κατά το μεγαλύτερο μέρος του μια χαρτογράφηση των κυριότερων ιδεολογιών –Φιλελευθερισμός, Σοσιαλισμός, Συντηρητισμός, Εθνικισμός, Αναρχισμός, Φασισμός-Εθνικοσοσιαλισμός–, καθώς και πιο σύγχρονων  – Φεμινισμός, Οικολογισμός, Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός. Οι φοιτητές αναμένεται αφενός να συγκροτήσουν ένα θεμελιώδες σώμα γνώσης σχετικά με τα σημαντικότερα ιδεολογικά ρεύματα, αφετέρου να σχηματίσουν κριτική ικανότητα αναγνώρισης κι αξιολόγησης ιδεολογικών μοτίβων όπως εκδηλώνονται στη σύγχρονη πολιτική δημοσιότητα.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Οι φοιτητές αναμένεται να: 

(1) αποκτήσουν ένα σώμα εξειδικευμένων γνώσεων στο πεδίο των Πολιτικών Ιδεολογιών

(2) αναπτύξουν τη δεξιότητα επισήμανσης και ανάλυσης ιδεολογικών μοτίβων όπως εκδηλώνονται στη σύγχρονη πολιτική δημοσιότητα.

(3) κατανοήσουν σε βάθος την ιστορικότητα, τον επίμαχο χαρακτήρα και την κανονιστική διάσταση βασικών κινητοποιητικών πολιτικών ιδεών.

(4) καλλιεργήσουν την κριτική και αναστοχαστική τους ικανότητα όσον αφορά θεμελιώδεις πολιτικές αξίες.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής 
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
• Δεξιότητα επισήμανσης και ανάλυσης ιδεολογικών μοτίβων

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Αφού παρουσιαστεί η έννοια της ιδεολογίας και οι διαφορετικές χρήσεις της, χαρτογραφείται το σχετικό πεδίο επιστημονικής μελέτης και ορίζεται το ειδικότερο αντικείμενο των πολιτικών ιδεολογιών, η εξέταση των κυριότερων από τις οποίες καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο τμήμα του μαθήματος. Επιπλέον, επιχειρείται η εξοικείωση των φοιτητών με την ιδεολογική ανάλυση μέσω της εξέτασης πρωτογενών πηγών.

 

Το μάθημα αναπτύσσεται σε 13 μαθήματα.

Τίτλος ενότητας	Βιβλιογραφία   (αναλυτικά στοιχεία στην ενότητα 5)
Έννοια της ιδεολογίας και πολιτικές ιδεολογίες	Σύγγραμμα 1, κεφ. 0, Σύγγραμμα 2, κεφ. 1 & 11 Σύγγραμμα 3, κεφ. 1
Φιλελευθερισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 1, Σύγγραμμα 2, κεφ. 2 Σύγγραμμα 3, κεφ. 3
Συντηρητισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 2, Σύγγραμμα 2, κεφ. 3 Σύγγραμμα 3, κεφ. 4
Σοσιαλισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 3, Σύγγραμμα 2, κεφ. 4 Σύγγραμμα 3, κεφ. 5 & 6
Αναρχισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 4, Σύγγραμμα 2, κεφ. 6
Εθνικισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 5, Σύγγραμμα 2, κεφ. 5
Φασισμός & Εθνικοσοσιαλισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 6, Σύγγραμμα 2, κεφ. 7 Σύγγραμμα 3, κεφ. 7
Φεμινισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 7, Σύγγραμμα 2, κεφ. 8 Σύγγραμμα 3, κεφ. 8
Οικολογισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 8, Σύγγραμμα 2, κεφ. 9 Σύγγραμμα 3, κεφ. 9
Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 9, Σύγγραμμα 2, κεφ. 10 Σύγγραμμα 3, κεφ. 10
Μελέτες περίπτωσης – εφαρμογές Ι	Πρωτογενείς έντυπες & οπτικοακουστικές πηγές
Μελέτες περίπτωσης – εφαρμογές ΙΙ	Πρωτογενείς έντυπες & οπτικοακουστικές πηγές
Ανασκόπηση ύλης και ελεύθερη συζήτηση	Σύγγραμμα 1, Σύγγραμμα 2

Τρόποι αξιολόγησης φοιτητή:

Γραπτές εξετάσεις	Ερωτήσεις ανάπτυξης, στο τέλος του εξαμήνου, βαθμολογική βαρύτητα 70%
Πρόοδος	Ερώτηση ανάπτυξης, την 6η εβδομάδα, ωριαία διάρκεια, βαθμολογική βαρύτητα 30%

 

ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Πρόσωπο με πρόσωπο

ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Κατά την παράδοση, προβολή παρουσιάσεων powerpoint και χρήση πολυμέσων, όπως προβολή βίντεο. Επικοινωνία με φοιτητές με e-mail, αξιοποίηση της πλατφόρμας eclass για την ανάρτηση ανακοινώσεων, σημειώσεων και συμπληρωματικού προς τα συγγράμματα ψηφιακού υλικού.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Δραστηριότητα	Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις	13 Εβδ. x 3 ώρες = 39 ώρες
Πρόοδος	4 Εβδ. x 3 ώρες x 1,5 = 18 ώρες
Τελικές εξετάσεις	13 Εβδ. x 1,5 ώρες x 2 = 58,5 ώρες
Σύνολο Μαθήματος	115,5 ώρες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 

Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνικά (κατ’ εξαίρεση στα Αγγλικά για τους φοιτητές Erasmus).

Μέθοδοι αξιολόγησης: 

• τελικές εξετάσεις*, 70% βαθμολογίας &

• γραπτή Πρόοδος*, 30% βαθμολογίας. 

• Ειδικώς για τους φοιτητές Erasmus προβλέπεται απαλλακτική εργασία μεγέθους 3.500 λέξεων στην αγγλική γλώσσα.

 

* Δεν γίνονται δεκτές βαθμολογικές ρήτρες εκ μέρους των φοιτητών/τριών

 

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Προόδου & τελικών γραπτών εξετάσεων: Κάθε απάντηση σταθμίζεται συνεκτιμώντας τα ακόλουθα:

Πληρότητα: Η απάντηση καλύπτει εξ ολοκλήρου το ζητούμενο ή παρουσιάζει μικρά ή μεγάλα κενά; Υπάρχει επαρκής επεξήγηση ή διατυπώνονται οι σκέψεις «τηλεγραφικά»; Πληρότητα δεν σημαίνει απαραίτητα μακροσκελείς απαντήσεις, ούτε επέκταση σε γενικότερα θέματα που δεν αφορούν ευθέως το ζητούμενο, ούτε αναφορά σε λεπτομέρειες που δεν προσθέτουν τίποτε επί της ουσίας. 

Τεκμηρίωση: Αφορά την υποστήριξη και αιτιολόγηση της απάντησης η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και παραπομπή σε εμπειρικά παραδείγματα. Ας πούμε, εάν ισχυρίζεστε, στο πλαίσιο μιας απάντησης, ότι ο λαϊκισμός φθείρει και προσβάλλει τη δημοκρατία, θα πρέπει να εξηγήσετε ποιο/ποια είναι εκείνα τα γνωρίσματα του λαϊκισμού που το προκαλούν αυτό και γιατί, ενώ θα ήταν επιπλέον πολύ χρήσιμη η αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα από τη ζώσα πολιτική πραγματικότητα που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό σας. 

Ακρίβεια: Αφορά, πρώτα απ’ όλα, την εκφραστική διατύπωση της απάντησης. Δηλαδή, να είναι σαφές και συγκεκριμένο το νόημά της. Να μην είναι έτσι ώστε να έχει στοιχεία ασάφειας ή απροσδιοριστίας ή να αφήνει απορία στον αναγνώστη διότι μπορεί να σημαίνει και τούτο και το άλλο. Η ακρίβεια αφορά και την ουσία του θέματος. Για παράδειγμα, μια διατύπωση του τύπου «η ισότητα είναι πολύ σημαντική αξία για το σοσιαλισμό» είναι μεν ορθή, αλλά αν μείνει έτσι παραμένει απροσδιόριστη υπό την έννοια ότι πρόκειται κατεξοχήν για την κοινωνικοοικονομική ισότητα.

Λογική δομή: Η απάντηση δεν πρέπει να δίνει την εντύπωση ακατάστατων σκέψεων χωρίς εσωτερική συνοχή, ακόμη κι αν αυτές οι σκέψεις είναι ως τέτοιες ορθές. Πρέπει να καθίσταται σαφές πώς συνδέονται οι σκέψεις μεταξύ τους ώστε να βγάζουν από κοινού νόημα και να παρουσιάζουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Να φαίνεται ποιες είναι οι κύριες ιδέες, ποιες οι υποστηρικτικές, ποιο το ουσιώδες, ποιο το δευτερεύον και πώς καταλήγετε από τη μία ιδέα στην επόμενη. Ποια σχέση τις διέπει και γιατί αυτή η σειρά που επιλέξατε είναι εύλογη. 

Ικανότητα κρίσης: Η ικανότητα κρίσης αφορά όλα τα παραπάνω. Δηλαδή, χρησιμοποιείτε την κρίση σας προκειμένου να εκτιμήσετε πώς καθίσταται πλήρης μια απάντηση, επομένως κρίνετε εάν κινήστε εντός ή εκτός θέματος, τι είναι ουσιώδες για αυτό και ποια είναι τα επιμέρους τμήματά του. Την κρίση σας χρησιμοποιείτε κι όσον αφορά την τεκμηρίωση, καθώς αποφασίζετε τι είναι προφανές και τι χρειάζεται να καταδειχθεί με περισσότερα λόγια. Εξίσου, εφόσον είστε ακριβείς σημαίνει ότι επιλέξατε τις κατάλληλες διατυπώσεις, μπαίνοντας στη θέση του αναγνώστη και βοηθώντας τον να κατανοήσει τι θέλετε να πείτε. Επίσης, η επίτευξη λογικής δομής και συνοχής σημαίνει ότι ιεραρχήσατε και κατατάξατε τις ιδέες σας έτσι ώστε να μπουν στην κατάλληλη σειρά, καθιστώντας εμφανή τη συσχέτιση και τη συμπληρωματικότητα τους.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συγγράμματα μαθήματος:

 

• Βανδώρος, Σ. (2015), Εισαγωγή στις πολιτικές ιδεολογίες, ΣΕΑΒ, http://hdl.handle.net/11419/4733 [Σύγγραμμα 1].

• Heywood, A. (2007), Πολιτικές Ιδεολογίες, Επίκεντρο [Σύγγραμμα 2].

• Ball, T. & Dagger, R. (2011), Πολιτικές Ιδεολογίες και το δημοκρατικό ιδεώδες, Τουρίκη [Σύγγραμμα 3].

 

Επιπλέον προτεινόμενη βιβλιογραφία:

 

• Almond, G., Appleby, R., & Sivan, E. (επιμ.) (2003), Strong religion. The rise of Fundamentalisms around the world, University of Chicago Press.

• Anderson, B. (1997), Φαντασιακές κοινότητες. Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού, Νεφέλη.

• Βαρβιτσιώτης, Ι., & Ρούσσος, Σ. (2008), Τυφλοί στρατοί. Η Δύση και η απειλή του ισλαμικού φονταμενταλισμού, Καστανιώτη.

• Bell, D. (1962), The end of ideology. On the exhaustion of political ideas in the fifties (2η εκδ.). Νέα Υόρκη: Collier.

• Berman, S. (2014), Το πρωτείο της πολιτικής. Η Σοσιαλδημοκρατία και η Ευρώπη του 20ού αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

• Bracher, C.-D. (2018), Η εποχή των ιδεολογιών, Τροπή.

• Bryson, V. (2005), Φεμινιστική πολιτική θεωρία, Μεταίχμιο.

• Butler, J. (2009), Αναταραχή φύλου. Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας, Αλεξάνδρεια.

• Carter, N. (2007), The politics of the environment. Ideas, activism, policy (2^η εκδ.), Cambridge University Press.

• Connel, R. (2006), Το κοινωνικό φύλο, Επίκεντρο.

• Δεμερτζής, Ν. (1996), Ο λόγος του εθνικισμού. Αμφίσημο σημασιολογικό πεδίο και σύγχρονες τάσεις, Αντ.Ν.Σάκκουλα.

• Δοξιάδης, Κ. (2017), Έξι διαλέξεις για την ιδεολογία, νήσος.

• Dobson, A. (2007), Green political thought (4η εκδ.), Routledge.

• Eagleton, T. (2019), Ιδεολογία. Μια εισαγωγή, Πεδίο.

• Freeden, M. (1996), Ideologies and political theory. A conceptual approach, Clarenton Press.

• Freeden, M. (2006), Ιδεολογία, Ελληνικά Γράμματα.

• Freeden, M. (2021), Φιλελευθερισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

• Freeden, M., Sargent, L., & Stears, M. (επιμ.). (2013) The Oxford handbook of political ideologies, Oxford University Press.

• Fritzsche, P. (2013), Ζωή και θάνατος στο Τρίτο Ράιχ, Θύραθεν.

• Gellner, E. (1992), Έθνος και εθνικισμός, Αλεξάνδρεια.

• Harvey, D. (2007), Νεοφιλελευθερισμός. Ιστορία και παρόν, Καστανιώτη.

• Hobsbawm, E. (1994), Έθνη και εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα. Πρόγραμμα, μύθος, πραγματικότητα, Καρδαμίτσα.

• Kaës, R. (2019), Η ιδεολογία. Το ιδεώδες, η ιδέα, το είδωλο, Παπαζήση.

• Kepel, G. (1992), Η επιστροφή του θεού. Ισλαμικά, χριστιανικά, εβραϊκά κινήματα στην επανάκτηση του κόσμου, Α.Α.Λιβάνη.

• Kinna, R. (2005), Anarchism. A beginner's guide, Oneworld.

• Κονδύλης, Π. (2015), Συντηρητισμός. Ιστορικό περιεχόμενο και παρακμή, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

• Kristol, I. (1995). Neoconservatism. The autobiography of an idea. Sellected essays 1949-1995. Νέα Υόρκη: The Free Press.

• Kymlicka, W. (2005), Η πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας, Πόλις.

• Λέκκας, Π. (2006), Η εθνικιστική ιδεολογία. Πέντε υποθέσεις εργασίας στην ιστορική κοινωνιολογία (3η εκδ.), Κατάρτι.

• Λέκκας, Π. (2013), Αφαίρεση και εμπειρία. Μια φορμαλιστική θεώρηση του ιδεολογικού φαινομένου, Τόπος.

• Love, N. (επιμ.) (1998), Dogmas and dreams. A reader in modern political ideologies (2η εκδ.), Chatham House Publishers.

• Macpherson, C. (1994), Η ιστορική πορεία της φιλελεύθερης δημοκρατίας (2η εκδ.), Γνώση.

• Maynard, J. (2013), «Mapping the field of ideological analysis», Journal of political ideologies, 18(3), 299-327.

• McLellan, D. (2014), Ο μαρξισμός μετά τον Μαρξ, Σαββάλας.

• Moschonas, G. (2002), In the name of social democracy. The great transformation: 1945 to the present, Verso.

• Μουζέλης, Ν. (2014), Νεωτερικότητα και θρησκευτικότητα. Εκκοσμίκευση, φονταμενταλισμός, ηθική, Πόλις.

• Newman, M. (2006), Σοσιαλισμός, Ελληνικά Γράμματα.

• Πάτελος, Κ. (2007), Θεμελιοκρατία. Ο πολιτικός και θρησκευτικός φονταμενταλισμός, Ι. Σιδέρης.

• Paxton, R. (2006), Η ανατομία του φασισμού, Κέρδος.

• Payne, S. (2000), Η ιστορία του φασισμού. 1914-1945, Φιλίστωρ.

• Quinton, A. (2007), «Conservatism» στο R. Goodin, P. Pettit, & T. Pogge (επιμ.), A companion to contemporary political philosophy (2η εκδ., Τόμ. 2, σ. 285-311), Blackwell.

• Rocker, R. (χ.χ.), Αναρχισμός και αναρχοσυνδικαλισμός (3η εκδ.), Ελεύθερος Τύπος.

• Ryan, A. (2007), «Liberalism» στο R. Goodin, P. Pettit, & T. Pogge (επιμ.), A companion to contemporary political philosophy (2η εκδ., Τόμ. 2, σ. 360-382), Blackwell.

• Sassoon, D. (2010), One hundred years of socialism (αναθ. εκδ.), I.B.Tauris.

• Stackelberg, R., & Winkle, S. (επιμ.) (2002), The Nazi sourcebook. An anthology of texts, Routledge.

• Steger, M. (2008), The rise of the global imaginary. Political ideologies from the French Revolution to the global war on Terror, Oxford University Press.

• Sylvan, R. (2007), Anarchism. Στο R. Goodin, P. Pettit, & T. Pogge (επιμ.), A companion to contemporary political philosophy (2η εκδ., σ. 257-284), Blackwell.

• van Dick, T. (1998), Ideology. A multidisciplinary approach, Sage.

• Vincent, A. (2010), Modern political ideologies (3η εκδ.), Wiley-Blackwell.

• Weiss, J. (2009), Συντηρητισμός και ριζοσπαστική δεξιά. Παραδοσιοκρατία, αντίδραση και αντεπανάσταση στην Ευρώπη 1770-1945, Θύραθεν.

• Χρύσης, Α. (1993), Ιδεολογία και κριτική. Λόγος και αντίλογος στη μαρξιστική θεωρία της ιδεολογίας, Στάχυ.

• Zizek, S. (2006), Το υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας, Scripta.

 

 

Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

 

Journal of Political Ideologies, Discourse and Society και σε πολλά άλλα περιοδικά Πολιτικής Επιστήμης και συναφών αντικειμένων, τα περισσότερα προσβάσιμα μέσω της Heal-Link, http://www.heal-link.gr/ .

 

Χρήσιμοι σύνδεσμοι:

 

• Συλλογικός κατάλογος ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών (πραγματοποιεί ταυτόχρονη αναζήτηση σε όλες τις βιβλιοθήκες): http://www.unioncatalog.gr/ucportal/

• Κατάλογος βιβλιοθηκών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Κόρινθο: http://opac.library.uop.gr/cgi-bin-EL/egwcgi/egwirtcl/targets.egw 

• Κατάλογος ελληνικών βιβλίων που κυκλοφορούν στο εμπόριο (καλά ενημερωμένος για σχετικά πρόσφατες εκδόσεις, τελευταίας δεκαπενταετίας περίπου). Χρησιμεύει για να δείτε τις τιμές, αν ενδιαφέρεστε για αγορά βιβλίων. Προσοχή: Η αναγραφόμενη είναι η τιμή εκδότη, αλλά ενδέχεται να βρείτε βιβλία με μικρή ή και σημαντική έκπτωση (κυρίως σε εκπτωτικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας): http://www.biblionet.gr/

• Κατάλογος διαθέσιμων πανεπιστημιακών συγγραμμάτων (σε ορισμένα από αυτά είναι προσβάσιμος ο κατάλογος περιεχομένων και ίσως ένα τμήμα του βιβλίου, π.χ. η εισαγωγή): https://service.eudoxus.gr/search/

• Κατάλογος κυρίως αγγλόφωνων βιβλίων σε αρκετά από τα οποία υπάρχει διαθέσιμο τμήμα τους (κατάλογος περιεχομένων, κάποιο κεφάλαιο, ενδεικτικά χωρία κτλ.): http://books.google.gr/

 

Βιβλιοθήκες στην Αθήνα:

 

• Εθνική Βιβλιοθήκη (Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, Λ. Συγγρού 364, Καλλιθέα και Πανεπιστημίου 32, και Λ. Αθηνών 31-33, Βοτανικός),

• Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (Βουλή των Ελλήνων, και Άνθιμου Γαζή 2, και Λένορμαν 218 ),

• Γεννάδειος Βιβλιοθήκη (Σουηδίας 61, Κολωνάκι),

• Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστήμιου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (Συγγρού 136, στο παλαιό κτίριο),

• Βιβλιοθήκη του Πολιτικού Τμήματος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Αιόλου 42-44 και Κολοκοτρώνη),

• Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ, Κρατίνου 9 & Αθηνάς),

• Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης (Πειραιώς 228),

• Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Συμβουλίου (Πλατεία Κολωνακίου 17),

• Βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22),

• Βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (Σίνα 31),

• Βιβλιοθήκη του (γερμανικού) Ινστιτούτου Γκαίτε (Ομήρου 14-16).

URL ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ECLASS (ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)

https://eclass.uop.gr/courses/1283/